«El mort vivent» (Ο Καταχανάς) Ioannis Kondylakis (Ιωάννης Κονδυλάκης) Traducció: Enrique Íñiguez Rodríguez Il·lustració: Antoine Wiertz

El mort vivent

     El Drimomikhelís alçà el colze durant molts i molts anys i només deixà de beure quan emmalaltí. Aleshores descansà el poble de les seues imprecacions i els seus abusos. El vi, que a molts dóna alegria, balls i cançons, li donava, a ell, nervis i enutjos, insults i malediccions. I com que havia passat fora molts anys, s’havia enriquit la seua gamma d’insults; era, de fet, u dels qui importaren a Creta les imprecacions sobre Crist, la Marededéu i la Creu, que fins aleshores no es coneixien allí.

     Per tal que deixara de beure, devia haver emmalaltit de valent. Pareixia un cadàver. Tossia, tenia febres i li costava respirar.

     Al poble li aplicaven tot el que és típic dels refredats: fregues, calor, ventoses i la resta; però empitjorava. Llavors, en el deliri de la febre començà a demanar vi; i com que no li’l donaven, maleïa sense parar i deia que quan s’aconseguira alçar mataria sa dona i els seus fills.

     Al seu poblet no hi havia metge, així que el dugueren en mula a un altre poble proper, que era el cap de comarca. Allà tenien un familiar on es podia allotjar mentres el tractava el doctor. Podrien haver cridat el doctor al seu poble, però pensaren que era més barat dur el malalt al metge. La idea de gastar menys diners no els deixà pensar que el camí, per curt que fóra, faria empitjorar el malalt.

     El metge que cridaren perquè el vera digué que tenia pneumònia. Veié a més que tenia el nas roig i preguntà si bevia.

     —Ui! —respongueren els seus—. Beu a cabassos.

     El metge féu una cara que volia dir: «Collons, això no és gens bo!»

     Li feren sagnies, però la pneumònia estava molt avançada i el metge no en tenia massa, d’esperances. El malalt, en l’estat agònic en què es trobava, encara trobà forces de dir al metge:

     —Jo crec, doctor, que si em donen aiguardent per a beure, em farà bé.

     —Déu no ho vulga! —digué el metge—. Ni gota. Ni d’aiguardent ni de vi.

     El Drimomikhelís remugà una maledicció.

     Tres dies després la seua situació era tal que el metge digué que ja no hi havia esperança. Només per compassió els donà algunes recomanacions i se n’anà ràpid perquè l’havien cridat d’un poble llunyà.

     Cap al migdia patí el malalt un accés tan violent de la malaltia que al poc ja havia faltat. Tot i així, trobà una última oportunitat per a maleir.

     Com que ja havia faltat, a què esperar? Començaren els preparatius per a l’enterrament. Ho anaren preparant i a més cridaren del poble els familiars que no estaven ja amb ell. I a les tres ja estava amortallat. Però entre els laments de les dones i mentres que es preparaven per a alçar-lo, el mort es mogué i obrí els ulls. Aquells que s’acatxaven per a alçar-lo saltaren cap enrere i el plant cessà de colp.

     —Quina merda és açò? —digué amb veu aterridora el mort—. Me voleu enterrar viu, fills de mil putes, i m’heu ficat el sudari i tot?

     Mentres ho deia s’alçà, s’alliberà les mans per davall de la mortalla i d’un salt isqué corrents cap a una baioneta que hi havia penjada a la paret.

     L’habitació es buidà. Tots isqueren corrents i enmig del caos algú digué que era un mort vivent.

     —Ha tornat d’ultratomba.

     Els espantats no havien fet més que eixir, que els aparegué arrere el Drimomikhelís amb la mortalla feta esquinçalls i la baioneta a les mans.

     —No corregueu, deshonrats —cridà—, veniu a vore si m’he mort o estic viu!

     Pareixia un boig que s’haguera alliberat dels lligams del manicomi. Els seus ulls eren aterridors i els seus moviments demostraven l’excitabilitat nerviosa de la follia. Avançava amb el pas inestable d’un gos rabiós; però tot el món corria davant d’ell i només des de les finestres se’l miraven alguns, i encara estos només traient una mica el cap.

     Davant d’una botiga que el pànic havia fet tancar, hi havia una mula aparellada amb un mantell. El mort vivent se’n pujà a un pedrís que hi havia a la vora i saltà sobre la mula. Agarrà les regnes i la posà en marxa. No hi ha dubte que la mula s’havia d’espantar de l’estrany genet, però el mort vivent li donava colps de baioneta amb tal fúria que l’animal començà a córrer com embogit. El mort vivent, pel que fa a ell, s’estava la mar de bé damunt l’albarda.

     Darrere corria una multitud, quasi tots els habitants del poble. Uns per interés familiar, d’altres per curiositat i u per conveniència: l’amo de la mula. Este anava el primer.

     El mort vivent es dirigí al seu poble. En arribar desmuntà i es ficà en sa casa, on només s’havia quedat una velleta mig cega, familiar seua. Pujà al primer pis; i quan entraren al poble els qui el seguien i aparegueren pels cantons dels carrers, com que no tenien el valor d’acostar-se a vore bé, el mort vivent tragué el cap per la finestra. Duia un rifle de dos canons i cridà:

     —Qui vol vindre, fills d’una resacsà de gosses, i agarrar-me p’a enterrar-me viu?

     A les paraules seguiren dos dispars. Ningú patí res; però el mort vivent desaparegué de la finestra. I qui anava a atrevir-se a vore què havia passat?

     Només ja ben entrada la nit reuní u el valor d’entrar i es trobà el mort vivent, mort, al costat d’un pitxer buit i trencat. I esta volta sí que estava mort i ben mort.

Ioannis Kondylakis
(Ιωάννης Κονδυλάκης)
(Ano Viannos, Iràklio, Grècia, 1862 - Iràklio, Grècia, 1920)
«El mort vivent»
(De Primer amor i altres relats, 1919)

Il·lustració:

"L'enterrament precipitat"
Antoine Wiertz
(Dinant, Bèlgica, 1806 - Brussel·les, Bèlgica, 1865)

Traducció:
Enrique Íñiguez Rodríguez
(Villena, L'Alt Vinalopó, 1987)
«El mort vivent»
de l'obra:

«Ο Καταχανάς»

Ioannis Kondylakis
(Ιωάννης Κονδυλάκης)

     Ο Δριμομιχελής έπινε χρόνια και μόνον όταν αρρώστησε έπαψε να πίνη. Τότε ησύχασε και το χωριό από τις βλαστήμιες και τις κακίες του. Το κρασί, που στους πολλούς φέρνει ευθυμία, χωρατά και τραγούδια, σαυτόν έφερνε νεύρα και θυμούς, βρισιές και βλαστήμιες. Κ’ επειδή προ ετών είχε κάμει έξω, είχε πλουτίσει εκεί το υβρεολόγιό του· κήτο απ’ αυτούς που τα τελευταία έτη έφεραν στην Κρήτη τις βλαστήμιες για το Χριστό, την Παναγία και το Σταυρό, πούσαν άγνωστες στην Κρήτη.

     Για να πάψη να πίνη, έπρεπε νάχη αρρωστήσει βαρειά. Φαινότανε πουντιασμένος. Έβηχε κείχε πυρετό και δύσπνοια.

     Στο χωριό του κάμανε τα συνειθισμένα για το κρυολόγημα, τριψίματα, ζεστά, βεντούζες και τα τέτοια· αλλ’ η κατάστασή του χειροτέρευε. Τότε στο παραλήρημα του πυρετού άρχισε να ζητά κρασί· κεπειδή δεν τούδιδαν, βλαστημούσε όλη την ώρα κέλεγε πως, όταν θα σηκωνότανε, θάσφαζε τη γυναίκα του και τα παιδιά του.

     Στο μικρό του χωριό γιατρό δεν είχαν και τον πήγαν με μουλάρι στο κεφαλοχώρι πούταν η πρωτεύουσα της επαρχίας. Εκεί είχε συγγενικό σπίτι, όπου να μένη και να τον βλέπη γιατρός. Μπορούσαν να καλέσουν το γιατρό στο χωριό, αλλά έκριναν οικονομικώτερο να πάνε τον άρρωστο στο γιατρό. Η ιδέα ότι θα ξόδευαν λιγώτερα δεν τους αφήκε και να λογαριάσουν ότι ο δρόμος, όσο λίγος κιαν ήτο, θα χειροτέρευε τον άρρωστο.

     Ο γιατρός που τον κάλεσαν να τον κυτάξη είπε πως είχε πνευμονία. Είδε συνάμα πως η μύτη του ήτον κόκκινη και ρώτησε αν έπινε.

     — Ου! αποκρίθηκαν οι δικοί του, σταμνιά πίνει.

     Ο γιατρός έκαμε μορφασμό που σήμαινε: «Διάολε! αυτό ‘νε κακό».

     Τον βαλαν εκδόρια, μα η πνευμονία είχε προχωρήσει κιο γιατρός δεν είχε πολλές ελπίδες. Ο άρρωστος στην αγωνιώδη κατάσταση πούτονε βρήκε τη δύναμη να πη του γιατρού:

     — Εγώ, θαρρώ, γιατρέ, πως, α μου δώσουνε να πιώ τσικουδιά, θα με κάμη καλά.

     — Ο Θεός φυλάξοι! είπεν ο γιατρός. Σταλιά. Μήτε ρακή, μήτε κρασί.

     Ο Δριμομιχελής μουρμούρισε μια βλαστήμια.

     Μετά τρεις μέρες ήτο τέτοια η κατάστασή του, που ο γιατρός είπε ότι δεν είχε πεια καμμιά ελπίδα. Μόνο για παρηγοριά αφήκε μερικές παραγγελίες κέφυγε γιατί τον ζητούσαν βιαστικά σένα μακρυνό χωριό.

     Κοντά το μεσημέρι έπαθε ο άρρωστος ένα τέτοιο παροξυσμό της αρρώστειάς του, που σε λίγη ώρα τελείωσε. Πρόφτασε όμως την τελευταία τον στιγμή να πη μια βλαστήμια.

     Αφού τελείωσε, τι να τον περιμένουν; Άρχισαν ετοιμασίες για την κηδεία. Πρόφτασαν και κάλεσαν από το χωριό και τους δικούς του, όσοι δεν ήσαν κοντά του. Και στις τρεις ήτο σαβανωμένος. Αλλά μες στα μοιρολόγια των γυναικών κενώ ετοιμάζοντο να τον σηκώσουν, ο πεθαμένος κινήθηκε κιάνοιξε τα μάτια του. Αυτοί πούσκυβαν να τον σηκώσουν σύρθηκαν πίσω κιο θρήνος έπαψε.

     — Είντα νε, μωρέ, τούτονέ; είπε με τρομερή φωνή ο πεθαμένος. Ζωντανό, μωρέ κερατάδες, θέλετε να με θάψετε, και μου βάλετε τα λαζάρια;

     Συνάμα σηκώθηκε, λευτέρωσε τα χέρια του από τα σάβανα, πετάχτηκε πάνω κέτρεξε σε μια ξιφολόγχη πούτον κρεμασμένη στον τοίχο.

     Το δωμάτιο άδειασε. Όλοι έτρεξαν έξω και στον πανικό των ακούστηκε πως ο πεθαμένος εβρυκολάκιασε.

     — Εκαταχάνεψε.

     Μόλις πετάχτηκαν έξω οι τρομαγμένοι, φάνηκε κατόπιν κιο Δριμομιχάλης με τα σάβανα σκισμένα και με τη ξιφολόγχη στο χέρι.

     — Σταθήτε, άτιμοι, φώναξε, να δήτε αν απόθανα γη ζω!

     Έμοιαζε με μανιακό, πούχε φύγει από τα δεσμά του φρενοκομείου. Τα μάτια τον ήσαν τρομερά και τα κινήματά του φανέρωναν τη νευρική υπερένταση της μανίας. Προχωρούσε με το άσταθο βήμα λυσσάρικου σκυλιού· αλλά όλος ο κόσμος έφυγε μπροστά του και μόνον από παράθυρα τον είδαν μερικοί κιαυτοί μόλις πρόβαλαν λιγάκι τα κεφάλια των.

     Μπροστά σένα μαγαζί, που τώχε κλείσει ο πανικός, στεκόταν ένα μουλάρι, στρωμένο με μια πατανία. Ο καταχανάς ανέβηκε σένα πεζούλι δίπλα και πήδηξε στο μουλάρι. Πήρε το χαλινάρι κέδωκε δρόμο του μουλαριού. Το μουλάρι θα τρόμαξε βέβαια από τον αλλόκοτο αναβάτη, αλλά και με τέτοια μανία το κτυπούσε ο καταχανάς με τη ξιφολόγχη, που το ζώον άρχισε να τρέχη σαν τρελλό. Ο καταχανάς όμως στεκότανε καλά στο σαμάρι.

     Κατόπιν του έτρεξε κένα πλήθος, σχεδόν όλοι οι κάτοικοι τον κεφαλοχωρίου. Άλλοι από συγγενικό ενδιαφέρο, άλλοι από περιέργεια κένας από συμφέρο. Ο χωρικός πούχε το μουλάρι. Αυτός πήγαινε πρώτος.

     Ο καταχανάς τραβούσε προς το χωριό του· κιόταν έφτασε πέζεψε και μπήκε στο σπίτι του, όπου ‘χε μείνει μόνο μια γριά μισόστραβη, συγγένισσά του. Ανέβηκε στο ανώγι· κιόταν μπήκαν στο χωριό κείνοι που τον ακολουθούσαν και φάνηκαν στις γωνιές των δρόμων, γιατί δεν είχαν το θάρρος να πλησιάσουν και να προβάλλουν φανερά, ο καταχανάς φάνηκε σένα παράθυρο. Κρατούσε δίκανο και φώναξε:

     — Κιως επαέ, μωρέ γεβεντισμένοι, με ζυγώνετε για να με θάψετε ζωντανό;

     Τους λόγους τον ακολούθησαν δύο πυροβολισμοί. Κανείς δεν έπαθε τίποτε· αλλά κιο καταχανάς αποσύρθηκε από το παράθυρο. Ποιος όμως να μπη μέσα να δη τι απόγινε;

     Μόνο το βράδυ βράδυ πήρε αυτό το θάρρος ένας και βρήκε τον καταχανά πεθαμένο και δίπλα του μια κανάτα αδειασμένη και σπασμένη. Αυτή τη φορά ήτο σωστά πεθαμένος.

ooO0Ooo

Referència:

Kondylakis, Ioannis.
«El mort vivent».
(Ο Καταχανάς)
Traducció: Íñiguez Rodríguez, Enrique.
Lo Càntich. N.33. Ironia, 2017.
Gener - Abril, 2017
DL B.42943-2011
ISSN: 2014-3036 33>
EAN: 9772014303002 33>