![[ Inici ]](https://2.bp.blogspot.com/-ULu6VZgPB5Q/TbGmRa29L6I/AAAAAAAAAaY/aAn0TN0K9u8/s1600/favicon.JPG){kind=small}
La campana
La revolució cretenca del 1878 havia acabat. Els turcs havien tornat al poble i havien restaurat com havien pogut les seues cases foradades per les explosions. Els cristians encara estaven armats. I un bon dia Ianis el del cura entrà al cafè turc, amb coltell i pistola al maluc, i passant prop de Mustafàs el de Fessos, de manera que el coltell li tocara el muscle al turc, s’assegué davant d’ell.
Mustafàs empal·lidí, però no va dir res. No obstant això, Ianis va continuar amb la provocació que havia començat amb el coltell:
—I què et pareixen, senyor Mustafàs, els nous temps?
El turc se’l va mirar fixament amb els seus vívids ulls, dels quals les parpelles estaven una mica torçudes a causa de cremades. Allà pel 1866 havia patit un bombardeig amb d’altres turcs des d’una cuneta que havia construït a Servilís l’estatunidenc Fay. I li va dir amb una veu tremolosa de ràbia continguda:
—Vos ha arribat, com calia, també a vosaltres el vostre moment. Feu el que vos rote.
—Però tu t’havies imaginat en la teua vida que vories a Ianis el del cura armat dins del cafè turc? —preguntà Ianis.
—Ni boig, Ianis, per Alà!
—Doncs jo m’he estat tota la meua vida imaginant-m’ho —respongué Ianis—. Però han de passar encara moltes altres coses.
—Què més vols que passe? No basten amb estes que han passat? Només queda que ens mateu —va dir Mustafàs amb una veu sorda, com si parlara des del fons de l’ànima.
I després, clavant una mirada agosarada en Ianis, que estava engroguit d’odi mortal, afegí en veu forta:
—Però no es mata un turc així tan fàcil! Ho has sentit?
—Ara que ha començat a tallar també el coltell grec, Mustafàs —respongué Ianis alçant també ell la veu i colpejant amb la pesada palma sobre el mànec del coltell—, tot és fàcil. Ja ha passat el moment en que manaves. Però no vos matarem, perquè ni matant-vos deu voltes pagaríeu per tot allò que ens heu fet.
Ara el somriure de Ianis s’havia esborrat, la seua cara s’havia ombrejat i els seus ulls emetien el despietat brill de la ira i de l’odi.
—No us matarem —continuà—. No cal: us matareu vosaltres sols de pura ràbia.
Els altres turcs que estaven dins del cafè s’havien enfuriat. Només uns pocs, els més covards, volien prendre’s la cosa com una broma. Estos, però també la por pels innumerables cristians que es trobaven fora van fer mantenir-se als enfurismats. I Ianis tenia la mà constantment sobre el mànec de la pistola i només podia inspirar por, perquè eren coneguts el seu braó i valentia.
—Creta, senyorets meus, farà part de Grècia! —va dir al poc i el seu somriure provocador va tornar a aparèixer.
Aleshores Mustafàs s’alçà de colp i respirant com un home que està ofegant-se digué:
—Per Alà! Per Alà! Ja no puc sentir-lo parlar més!
I s’abalançà fora.
Però Ianis el va seguir i quan arribà al vidre li va dir:
—Te’n recordes, Mustafàs, el que et diguí el 77 quan discutirem pel bancal? Et diguí que faria sonar una campana al teu barri. Així que prepara’t per sentir-la. Ha arribat l’hora.
El pare de Ianis havia sigut cura al mateix temps que Fessos, el pare de Mustafàs, era un dels geníssers més durs; este, apart d’altres cristians, havia assassinat abans del 1821 dos germans del cura, és a dir, oncles de Ianis. Més tard acoltellà també al cura mateix.
Mehmet Alí d’Egipte, que aleshores controlava Creta, limità un poc als turcs i va donar una certa llibertat als cristians, que aprofitaren per a tornar a posar les campanes a les esglésies; els turcs les havien prohibides quan van conquerir l’illa i havien obligat a substituir-les per planxes de fusta. Aleshores el pare de Ianis va procurar-se una planxa de metall per a la seua església, fins al moment que poguera comprar-se una campana. Però una vesprada, mentres cridava amb la planxa metàl·lica els seus parroquians, va passar el tal Fessos i li cridà:
—Qui t’has cregut, cura del dimoni, per a colpejar la planxa esta?
—Tenim permís del paixà Mustafà i de l’oficial —respongué el cura.
—Sí, clar, però el meu permís a mi no me l’has demanat.
I segons deia estes paraules s’abalançà sobre el cura i l’acoltellà fins que va perillar de mort.
El seu fill, Ianis, coneixia molt bé tot això i odiava a tots els turcs, com els odiem tots nosaltres, però buscava venjança especialment contra el fill de genísser. I quan el 1857 es va comprar per primera volta una campana i va penjar-se de l’església de sant Jordi, Ianis, adolescent només, va plorar d’alegria amb els altres cristians del poble. Amb els joiosos sons d’aquella campana sentí el goig i la venjança dels morts en esclavitud i la gran esperança dels supervivents.
En la seua família existia la tradició de que els avantpassats de Mustafàs eren familiars seus, cristians, que s’havien convertit feia cent cinquanta anys. Per això, les seues terres estaven contigües per quasi tots els punts i, des que va prendre la possessió del patrimoni familiar, Ianis sovint litigava amb Mustafàs el de Fessos. Però aleshores els turcs eren forts i la policia i els tribunals sempre fallaven en contra de Ianis, que va acabar empresonat més d’una volta. Estes injustícies acreixien encara més el seu odi, que no va poder satisfer en les següents dos revolucions. Un poc abans de l’última, van discutir un dia per l’aigua, renyint sobre qui havia de regar primer el seu hort. Ianis aconseguí derrotar a Mustafàs i, com que l’havia deixat arreglat, afegí:
—Muladita! Ja ha passat el moment en que manaves. Ja ha passat el moment en què el desgraciat del teu pare acoltellava per planxes de metall. Ací ara sonen les campanes i voràs què promptet que la sentiràs ben a prop de la teua orella!
Ianis el del cura tenia des de fa temps un pla, per a la consecució del qual considerà adequada la situació que es va crear després de la revolució de 1878, quan les prerrogatives de Khalepa i la governació de Fotiadis donaren una certa llibertat i justícia als cristians de Creta. I un diumenge, acabada la missa, digué als cristians que estaven reunits en el pati de l’església:
—Escolteu el que vull dir-vos, conveïns. Al barri de Liontari, on viuen els turcs, al mateix costat de la casa de Mustafàs el de Fessos hi ha una antiga església.
—Dedicada a la Mare de Déu —va dir el sacerdot.
—Sí, a la Mare de Déu. Però els turcs, l’època dels geníssers la prengueren i la convertiren en estable i tragueren els ulls dels sants que estaven pintats a les parets. És una vergonya per a nosaltres que la deixem feta com està. Així que jo dic que anem i la prenguem a la força.
—Ben dit! —respongué la majoria—. Anem cap allà ja mateix!
—Que cadascú vaja a agarrar el seu mosquet i el seu pic i que torne; primer de tot hem de tirar la casa que han construït damunt de l’església.
Tots van moure’s per a fer com deia Ianis, però el cura i alguns dels vells li van parar els peus. No calia utilitzar la força. Ells no eren geníssers. I calia que compensaren a la senyora a qui pertanyia la casa. Esta última proposta no va agradar als més vius, però Ianis el del cura l’acceptà dient:
—Tot el que demane la turca el done jo de la meua butxaca.
Però la turca, per consell dels seus correligionaris, no acceptà vendre la casa. Per això al següent diumenge no va caldre arenga de Ianis. Poc després de la missa, tots els conveïns armats es dirigiren cap al barri turc de Liontari. I mentres que la mitat prenien els accessos per a dissuadir per les armes qualsevol temptativa de resistència dels turcs, els altres van expulsar a la senyora, van fer fora els mobles i la vaixella i van començar a enderrocar la casa; més tard també l’església profanada. I al cap d’unes hores no quedava pedra sobre pedra. Durant tot el temps que hi van estar el turcs no gosaren interrompre.
Al següent dia començà la reconstrucció i al poc de temps s’havia alçat una xicoteta església blanca just al costat de la casa de Mustafàs el de Fessos, que de pura ràbia havia envellit deu anys.
El mateix dia en que el bisbe va fer la cerimònia d’inauguració de l’església va arribar també la campana que Ianis el del cura havia encarregat de la seua butxaca i el seu so va destorbar el melancòlic silenci del barri turc.
Però Ianis guardava una altra sorpresa per als seus conveïns. De sobte al campanar s’alçà i ondejà alegrement una bandera de Grècia. I el poble la saludà amb crits frenètics, llàgrimes d’emoció i tirs.
Durant tres dies l’encarregat de la nova església, Ianis el del cura, no va deixar que la campana de la Mare de Déu es silenciara. Al quart dia enterraven a Mustafàs el de Fessos. L’opinió general era que havia esclatat de pura roïndat.
Mustafàs empal·lidí, però no va dir res. No obstant això, Ianis va continuar amb la provocació que havia començat amb el coltell:
—I què et pareixen, senyor Mustafàs, els nous temps?
El turc se’l va mirar fixament amb els seus vívids ulls, dels quals les parpelles estaven una mica torçudes a causa de cremades. Allà pel 1866 havia patit un bombardeig amb d’altres turcs des d’una cuneta que havia construït a Servilís l’estatunidenc Fay. I li va dir amb una veu tremolosa de ràbia continguda:
—Vos ha arribat, com calia, també a vosaltres el vostre moment. Feu el que vos rote.
—Però tu t’havies imaginat en la teua vida que vories a Ianis el del cura armat dins del cafè turc? —preguntà Ianis.
—Ni boig, Ianis, per Alà!
—Doncs jo m’he estat tota la meua vida imaginant-m’ho —respongué Ianis—. Però han de passar encara moltes altres coses.
—Què més vols que passe? No basten amb estes que han passat? Només queda que ens mateu —va dir Mustafàs amb una veu sorda, com si parlara des del fons de l’ànima.
I després, clavant una mirada agosarada en Ianis, que estava engroguit d’odi mortal, afegí en veu forta:
—Però no es mata un turc així tan fàcil! Ho has sentit?
—Ara que ha començat a tallar també el coltell grec, Mustafàs —respongué Ianis alçant també ell la veu i colpejant amb la pesada palma sobre el mànec del coltell—, tot és fàcil. Ja ha passat el moment en que manaves. Però no vos matarem, perquè ni matant-vos deu voltes pagaríeu per tot allò que ens heu fet.
Ara el somriure de Ianis s’havia esborrat, la seua cara s’havia ombrejat i els seus ulls emetien el despietat brill de la ira i de l’odi.
—No us matarem —continuà—. No cal: us matareu vosaltres sols de pura ràbia.
Els altres turcs que estaven dins del cafè s’havien enfuriat. Només uns pocs, els més covards, volien prendre’s la cosa com una broma. Estos, però també la por pels innumerables cristians que es trobaven fora van fer mantenir-se als enfurismats. I Ianis tenia la mà constantment sobre el mànec de la pistola i només podia inspirar por, perquè eren coneguts el seu braó i valentia.
—Creta, senyorets meus, farà part de Grècia! —va dir al poc i el seu somriure provocador va tornar a aparèixer.
Aleshores Mustafàs s’alçà de colp i respirant com un home que està ofegant-se digué:
—Per Alà! Per Alà! Ja no puc sentir-lo parlar més!
I s’abalançà fora.
Però Ianis el va seguir i quan arribà al vidre li va dir:
—Te’n recordes, Mustafàs, el que et diguí el 77 quan discutirem pel bancal? Et diguí que faria sonar una campana al teu barri. Així que prepara’t per sentir-la. Ha arribat l’hora.
El pare de Ianis havia sigut cura al mateix temps que Fessos, el pare de Mustafàs, era un dels geníssers més durs; este, apart d’altres cristians, havia assassinat abans del 1821 dos germans del cura, és a dir, oncles de Ianis. Més tard acoltellà també al cura mateix.
Mehmet Alí d’Egipte, que aleshores controlava Creta, limità un poc als turcs i va donar una certa llibertat als cristians, que aprofitaren per a tornar a posar les campanes a les esglésies; els turcs les havien prohibides quan van conquerir l’illa i havien obligat a substituir-les per planxes de fusta. Aleshores el pare de Ianis va procurar-se una planxa de metall per a la seua església, fins al moment que poguera comprar-se una campana. Però una vesprada, mentres cridava amb la planxa metàl·lica els seus parroquians, va passar el tal Fessos i li cridà:
—Qui t’has cregut, cura del dimoni, per a colpejar la planxa esta?
—Tenim permís del paixà Mustafà i de l’oficial —respongué el cura.
—Sí, clar, però el meu permís a mi no me l’has demanat.
I segons deia estes paraules s’abalançà sobre el cura i l’acoltellà fins que va perillar de mort.
El seu fill, Ianis, coneixia molt bé tot això i odiava a tots els turcs, com els odiem tots nosaltres, però buscava venjança especialment contra el fill de genísser. I quan el 1857 es va comprar per primera volta una campana i va penjar-se de l’església de sant Jordi, Ianis, adolescent només, va plorar d’alegria amb els altres cristians del poble. Amb els joiosos sons d’aquella campana sentí el goig i la venjança dels morts en esclavitud i la gran esperança dels supervivents.
En la seua família existia la tradició de que els avantpassats de Mustafàs eren familiars seus, cristians, que s’havien convertit feia cent cinquanta anys. Per això, les seues terres estaven contigües per quasi tots els punts i, des que va prendre la possessió del patrimoni familiar, Ianis sovint litigava amb Mustafàs el de Fessos. Però aleshores els turcs eren forts i la policia i els tribunals sempre fallaven en contra de Ianis, que va acabar empresonat més d’una volta. Estes injustícies acreixien encara més el seu odi, que no va poder satisfer en les següents dos revolucions. Un poc abans de l’última, van discutir un dia per l’aigua, renyint sobre qui havia de regar primer el seu hort. Ianis aconseguí derrotar a Mustafàs i, com que l’havia deixat arreglat, afegí:
—Muladita! Ja ha passat el moment en que manaves. Ja ha passat el moment en què el desgraciat del teu pare acoltellava per planxes de metall. Ací ara sonen les campanes i voràs què promptet que la sentiràs ben a prop de la teua orella!
Ianis el del cura tenia des de fa temps un pla, per a la consecució del qual considerà adequada la situació que es va crear després de la revolució de 1878, quan les prerrogatives de Khalepa i la governació de Fotiadis donaren una certa llibertat i justícia als cristians de Creta. I un diumenge, acabada la missa, digué als cristians que estaven reunits en el pati de l’església:
—Escolteu el que vull dir-vos, conveïns. Al barri de Liontari, on viuen els turcs, al mateix costat de la casa de Mustafàs el de Fessos hi ha una antiga església.
—Dedicada a la Mare de Déu —va dir el sacerdot.
—Sí, a la Mare de Déu. Però els turcs, l’època dels geníssers la prengueren i la convertiren en estable i tragueren els ulls dels sants que estaven pintats a les parets. És una vergonya per a nosaltres que la deixem feta com està. Així que jo dic que anem i la prenguem a la força.
—Ben dit! —respongué la majoria—. Anem cap allà ja mateix!
—Que cadascú vaja a agarrar el seu mosquet i el seu pic i que torne; primer de tot hem de tirar la casa que han construït damunt de l’església.
Tots van moure’s per a fer com deia Ianis, però el cura i alguns dels vells li van parar els peus. No calia utilitzar la força. Ells no eren geníssers. I calia que compensaren a la senyora a qui pertanyia la casa. Esta última proposta no va agradar als més vius, però Ianis el del cura l’acceptà dient:
—Tot el que demane la turca el done jo de la meua butxaca.
Però la turca, per consell dels seus correligionaris, no acceptà vendre la casa. Per això al següent diumenge no va caldre arenga de Ianis. Poc després de la missa, tots els conveïns armats es dirigiren cap al barri turc de Liontari. I mentres que la mitat prenien els accessos per a dissuadir per les armes qualsevol temptativa de resistència dels turcs, els altres van expulsar a la senyora, van fer fora els mobles i la vaixella i van començar a enderrocar la casa; més tard també l’església profanada. I al cap d’unes hores no quedava pedra sobre pedra. Durant tot el temps que hi van estar el turcs no gosaren interrompre.
Al següent dia començà la reconstrucció i al poc de temps s’havia alçat una xicoteta església blanca just al costat de la casa de Mustafàs el de Fessos, que de pura ràbia havia envellit deu anys.
El mateix dia en que el bisbe va fer la cerimònia d’inauguració de l’església va arribar també la campana que Ianis el del cura havia encarregat de la seua butxaca i el seu so va destorbar el melancòlic silenci del barri turc.
Però Ianis guardava una altra sorpresa per als seus conveïns. De sobte al campanar s’alçà i ondejà alegrement una bandera de Grècia. I el poble la saludà amb crits frenètics, llàgrimes d’emoció i tirs.
Durant tres dies l’encarregat de la nova església, Ianis el del cura, no va deixar que la campana de la Mare de Déu es silenciara. Al quart dia enterraven a Mustafàs el de Fessos. L’opinió general era que havia esclatat de pura roïndat.
Ioannis Kondylakis
(Ιωάννης Κονδυλάκης)
(Ano Viannos, Iràklio, Grècia, 1862 - Iràklio, Grècia, 1920)
«La campana»
(De la recopilació Quan era mestre i altres relats)
"La súplica"
Théodore Jacques Ralli
(Θεόδωρος Ράλλης)
(Constantinoble, actual Istanbul, Turquia, 1852 - Lausana, França, 1909)
Enrique Íñiguez Rodríguez
(Villena, L'Alt Vinalopó, 1987)
«La campana»
de l'obra:
«Η καμπάνα»
(Ιωάννης Κονδυλάκης)
Η επανάστασις του 1878 είχε τελειώσει, οι Τούρκοι είχαν επιστρέψει εις το χωριό και επισκευάσει όπως όπως τα πυρπολημένα σπίτια των. Οι Χριστιανοί ήσαν ακόμη ένοπλοι. Και μίαν ημέραν ο Παπαδογιάννης εισήλθεν εις τον τουρκικόν καφενέ, με μαχαίραν και πιστόλαν εις την οσφύν, και αφού επέρασε κοντά από τον Φεζομουσταφάν, εις τρόπον ώστε η μαχαίρα ήγγισε τον ώμον του Τούρκου, εκάθισεν απέναντί του.
Ο Μουσταφάς έγινε κάτωχρος, αλλά δεν είπε τίποτε. Ο Παπαδογιάννης όμως εξηκολούθησε την πρόκλησιν την οποίαν ήρχισεν η μαχαίρα:
—Και πώς σου φαίνονται, Μουσταφ’ αγά, τα καινούργια ζαμάνια;
Ο Τούρκος τον ητένισε με τα βλοσυρά του μάτια, των οποίων τα βλέφαρα ήσαν ολίγον ανεστραμμένα από εγκαύματα. Κατά το 66 είχεν ανατιναχθεί με άλλους Τούρκους από μίαν υπόνομον, την οποίαν κατεσκεύασεν εις το Σερβιλή ο Αμερικάνος Φέϋ. Και του είπε με φωνήν υποτρέμουσαν από συγκρατούμενην αγανάκτησιν:
—Ήρθε, πρέπει, κι εσάς ο καιρός σας. Ό,τι σάσε περάσει κάμετέ το.
—Μα τόλπιζες ποτέ σου να δεις τον Παπαδογιάννη αρματωμένο μέσα στον τούρκικο καφενέ; είπεν ο Παπαδογιάννης.
—Όϊ, μωρέ Γιάννη, βαλλαή!
—Εγώ να σου πω τόλπιζα πάντα μου, είπεν ο Παπαδογιάννης. Αλλ’ επά θα γενούνε κι άλλα πολλά πράγματα.
—Είντα άλλα; Δε φτάνουν αυτά που γενήκανε; δεν απομένει παρά να μάσε σκοτώσετε, είπεν ο Μουσταφάς με φωνήν υπόκωφον, ως εάν ομίλει ο βρασμός της ψυχής του.
Έπειτα στυλώσας εις τον Παπαδογιάννη βλέμμα θρασύ, εις το οποίον εκιτρίνιζε θανάσιμον μίσος, επρόσθεσεν εντόνως:
—Μα δε σκοτώνουνται οι Τούρκοι εύκολα! Τ’ ακούς;
—Τώρα π’ άρχιζε και κόβγει κι η Ρωμέικη μαχαίρα, Μουσταφά, απήντησεν ο Παπαδογιάννης υψώσας και αυτός την φωνήν και κτυπήσας την βαρείαν παλάμην επί της λαβής της μαχαίρας, όλα ν’ εύκολα. Επέρασαν εκείνα που κάτεχες. Μα δε σάσε σκοτώνομε, γιατί και δέκα θανάτους να σάσε δώσομε δε θα σάσε πλερώσομε για τα όσα έχετε καμωμένα.
Τώρα δε το μειδίαμα του Παπαδογιάννη είχε σβεσθεί, το πρόσωπόν του είχε συννεφωθεί και οι οφθαλμοί του εξέπεμπον την στυγνήν λάμψιν της οργής και του μίσους.
—Δε σάσε σκοτώνομε, εξηκολούθησε. Δεν είναι ανάγκη˙ θα σκοτωθείτε μοναχοί σας απού τη σκάση σας.
Οι άλλοι Τούρκοι πού ήσαν εις το καφενείον είχαν εκμανεί˙ ολίγοι μόνον, οι δειλότεροι, ήθελαν να πάρουν το πράγμα εις το αστείον. Αυτοί δε, αλλά και ο φόβος των πολυάριθμων Χριστιανών οίτινες ευρίσκοντο απ’ έξω, συνεκράτουν τους εξωργισμένους. Και ο Παπαδογιάννης όμως είχε διαρκώς το χέρι εις την λαβήν της πιστόλας και μόνος του ήτο ικανός να εμπνέυσει φόβον, διότι ήτο γνωστή η αφοβία και η τόλμη του.
—Η Κρήτη, αγαδάκια μου, θα γενεί Ελλάδα! είπε μετ’ ολίγον και το προκλητικόν του μειδίαμα ανεφάνη.
Τότε ο Φεζομουσταφάς ηγέρθη δια μιας και με στεναγμόν ανθρώπου πνιγομένου είπεν:
—Αλλάχ! Αλλάχ! και δεν βαστώ μπλιο να τον ακούω!
Και ώρμησεν έξω.
Αλλ’ο Παπαδογιάννης τον ηκολούθησε και όταν έφθασε προ του τζαμιού, του είπε:
—Θυμάσαι, Μουσταφά, είντα σου ’πα στα 77, οντέν εμαλώσαμε για το σώχωρο;... Σου ’πα πως θα παίξω καμπάνα στη γειτονιά σου. Το λοιπός ετοιμάσου να την ακούσεις. Η γιώρα έφταξε.
Ο πατέρας του Παπαδογιάννη ήτο παπάς, ο δε «μπαμπάς» του Φεζομουσταφά ένας από τους σκληροτέρους γιανιτσάρους, ο οποίος, εκτός άλλων Χριστιανών, είχε φονεύσει προ του 21 και δύο αδελφούς του παπά και θείους του Παπαδογιάννη. Έπειτα δε εμαχαίρωσε και αυτόν τον παπάν.
Ο Μεχμέτ Αλής της Αιγύπτου, ο οποίος είχε τότε υπό την κυριαρχίαν του την Κρήτην, περιώρισεν ολίγον τους Τούρκους και έδωκε κάποιαν άνεσιν εις του Χριστιανούς˙ ούτοι δε επωφελήθησαν την ενθάρρυνσιν εκείνην πρωτίστως δια ν’ αναστυλώσουν τους κώδωνας εις τους ναούς των, οι οποίοι είχαν καθαιρεθεί άμα οι Τούρκοι κατέλαβαν την Κρήτην και αντικατεστάθησαν με ξύλινα σήμαντρα. Τότε ο πατέρας του Παπαδογιάννη εφρόντισε να προμηθευθεί δια την εκκλησίαν του σιδερένιον σήμαντρον, έως ου αγορασθεί καμπάνα. Αλλ’ένα δειλινόν ενώ εκάλει δι’αυτού εις τον εσπερινόν τους ενορίτας του, διέβαινεν ο Φέζος και του εφώναξεν:
—Είντα το κτυπάς, μωρέ τραγόπαπα, αυτό-να το σιδερικό;
—Έχομε την άδεια του Μουσταφά πασά και του ζαμπίτη, απήντησεν ο παπάς.
—Μα τη δική μου την άδεια, μωρέ, δεν την επήρες.
Και με τους τελευταίους λόγους ώρμησε κατά του παπά και τον εμαχαίρωσε και ο παπάς εκινδύνευσε ν’ αποθάνει.
Ο γυιος του ο Παπαδογιάννης τα εγνώριζεν όλα αυτά και εμίσει όλους τους Τούρκους, ως τους μισούμεν όλοι, αλλά ιδιαιτέραν έπνεεν εκδίκησιν κατά του υιού του γιανιτσάρου. Και όταν το 1857 ηγοράσθη το πρώτον καμπάνα και εκρεμάσθη εις τον Άγιον Γεώργιον, ο Παπαδογιάννης, έφηβος τότε, έχυσε δάκρυα χαράς μετά των άλλων Χριστιανών του χωριού. Εις τους χαρμοσύνους ήχους του κώδωνος εκείνου ήκουσε την αγαλλίασιν και την εκδίκησιν των αποθανόντων εις την δουλείαν και τας μεγάλας ελπίδας των επιζώντων.
Εις την οικογένειάν του υπήρχε παράδοσις ότι οι πρόγονοι του Μουσταφά ήσαν συγγενείς των Χριστιανοί, εξομώσαντες προ εκατόν πενήντα ετών. Δια τούτο τα κτήματά των παντού σχεδόν εγειτόνευαν και αφ’ ότου ανέλαβε την διεύθυνσιν της πατρικής του περιουσίας ο Γιάννης συχνά διεπληκτίζετο με τον Φεζομουσταφάν. Αλλά τότε οι Τούρκοι ήσαν ισχυροί, αστυνομία δε και δικαστήρια έδιδαν πάντοτε άδικον εις τον Παπαδογιάννην, όστις εκάστοτε εφυλακίζετο. Αι αδικίαι αύται εξηγρίωναν επί μάλλον το μίσος του, το οποίον δεν ηδυνήθη να ικανοποιηθεί κατά τας επακολουθησάσας δύο επαναστάσεις. Ολίγον προ της τελευταίας συνεπλάκησαν μίαν ημέραν εις το νερόν, φιλονεικούντες ποίος πρώτος ν’ αρδεύσει το περιβόλι του. Ο Παπαδογιάννης κατώρθωσε να καταβάλει τον Μουσταφάν και, αφού του έδωκε της χρονιάς του, του είπε:
—Μπουρμά! Επεράσαν κείνα πού κάτεχες. Επέρασ’ ο καιρός που μαχαίρωνε ο κύρης σου ο πισσοκόκκαλος για το σημαντήρι. Εδώ κτυπά καμπάνα και γλήγορα θα την ακούσεις και στ’ αυτί σου κοντά!
Ο Παπαδογιάννης είχε προ πολλού σχέδιον, δια την πραγματοποίησιν του οποίου εθεώρησε κατάλληλον την περίστασιν μετά την επανάστασιν του 78, ότε τα προνόμια της Χαλέπας και η διοίκησις του Φωτιάδου έδωκαν κάποιαν ελευθερίαν και δικαιοσύνην εις τους Χριστιανούς της Κρήτης. Και μίαν Κυριακήν, μετά το πέρας της λειτουργίας, είπε προς τους συνηγμένους εις την αυλήν του ναού Χριστιανούς:
—Ακούσετε να σάσε πω, χωριανοί. Εις το Λιοντάρι, στην τούρκικη γειτονιά, κολλητά στο σπίτι του Φεζομουσταφά, είναι μια παλιά εκκλησά.
—Είναι Παναγία, είπεν ο ιερεύς.
—Ναι, Παναγία. Αλλά οι Τούρκοι τον καιρό της γιανιτσαριάς την επήρανε και την εκάμανε στάβλο κι εβγάλανε τα μάτια των αγίων που ’ναι σγουραφισμένοι στσοι τοίχους. Είναι ντροπή μας να την αφήσομε σ’ αυτό το χάλι. Το λοιπός εγώ λέω να πάμε να την επάρομε με το ζόρε.
—Καλά λες, εφώναξαν πολλοί. Να πάμ’ εδά ευθύς!
—Ας πάει ο καθένας να πάρει το τουφέκι του και την τσάπα του και νάρθει˙ πρέπει πρώτα να ρίξομε το σπίτι που ’ναι κτισμένο από πάνω.
Όλοι εκινήθησαν δια να συμμορφωθούν προς την γνώμην του Παπαδογιάννη, αλλ’ ο παπάς και μερικοί γέροντες του ανεχαίτισαν. Δεν έπρεπε να μεταχειρισθούν βίαν. Δεν ήσαν γενίτσαροι αυτοί. Έπρεπε να αποζημιώσουν την χανούμισσαν εις την οποίαν ανήκε το σπίτι. Η πρότασις αυτή δεν ήρεσεν εις τους ζωηροτέρους, ο Παπαδογιάννης όμως την εδέχθη και είπεν:
—Όσα ζητήσει η Τούρκισσα εγώ τα δίδω.
Η Τούρκισσα όμως κατά συμβουλήν των ομοθρήσκων της, δεν εδέχθη να πωλήσει το σπίτι. Δια τούτο την επομένην Κυριακήν δεν εχρειάσθη δευτέρα αγόρευσις του Παπαδογιάννη. Μικρόν μετά την απόλυσιν της λειτουργίας, όλοι οι χωρικοί ένοπλοι διηυθύνθησαν προς την τουρκικήν συνοικίαν Λεοντάρι. Και ενώ οι μισοί κατέλαβαν τας διόδους δια να αποκρούσουν με τα όπλα πάσαν απόπειραν των Τούρκων προς αντίστασιν, οι άλλοι εκδιώξαντες την εγκάτοικον χανούμισσαν και απορρίψαντες τα έπιπλα και σκεύη, ήρχισαν να κατεδαφίζουν το σπίτι, έπειτα δε και τον βεβηλωμένον ναόν. Και μετά τινας ώρας δεν υπήρχε πέτρα επί πέτρας. Καθ’ όλον δε το διάστημα τούτο οι Τούρκοι δεν ετόλμησαν να ξεμυτίσουν.
Την επιούσαν ήρχισεν η ανοικοδόμησις και μετ’ ολίγον καιρόν μικρά λευκή εκκλησία είχεν υψωθεί δίπλα εις το σπίτι του Φεζομουσταφά, ο οποίος από την λύσσαν του είχε γηράσει κατά δέκα έτη.
Την ημέραν δε καθ’ην ο επίσκοπος ετέλεσε τα εγκαίνια έφθασε και η δι’ εξόδων του Παπαδογιάννη παραγγελθείσα καμπάνα και ο ήχος της ετάραξε την κατηφή σιγήν της τουρκικής συνοικίας.
Αλλ’ ο Παπαδογιάννης επεφύλαττεν εις τους χωριανούς και άλλην έκπληξιν. Εις το κωδωνοστάσιον υψώθη έξαφνα και εκυμάτισε χαρμοσύνως μία ελληνική σημαία. Και ο λαός την εχαιρέτισε με φρενιτιώδεις αλαλαγμούς, με δάκρυα ενθουσιασμού και πυροβολισμούς.
Επί τρεις ημέρας ο επίτροπος της νέας εκκλησίας Παπαδογιάννης δεν άφηκε την καμπάναν της Παναγίας να σιγήσει. Την δε τετάρτην ημέραν εκηδεύετο ο Φεζομουσταφάς. Κατά την γενικήν πεποίθησιν έσκασε από το κακό του.
Ο Μουσταφάς έγινε κάτωχρος, αλλά δεν είπε τίποτε. Ο Παπαδογιάννης όμως εξηκολούθησε την πρόκλησιν την οποίαν ήρχισεν η μαχαίρα:
—Και πώς σου φαίνονται, Μουσταφ’ αγά, τα καινούργια ζαμάνια;
Ο Τούρκος τον ητένισε με τα βλοσυρά του μάτια, των οποίων τα βλέφαρα ήσαν ολίγον ανεστραμμένα από εγκαύματα. Κατά το 66 είχεν ανατιναχθεί με άλλους Τούρκους από μίαν υπόνομον, την οποίαν κατεσκεύασεν εις το Σερβιλή ο Αμερικάνος Φέϋ. Και του είπε με φωνήν υποτρέμουσαν από συγκρατούμενην αγανάκτησιν:
—Ήρθε, πρέπει, κι εσάς ο καιρός σας. Ό,τι σάσε περάσει κάμετέ το.
—Μα τόλπιζες ποτέ σου να δεις τον Παπαδογιάννη αρματωμένο μέσα στον τούρκικο καφενέ; είπεν ο Παπαδογιάννης.
—Όϊ, μωρέ Γιάννη, βαλλαή!
—Εγώ να σου πω τόλπιζα πάντα μου, είπεν ο Παπαδογιάννης. Αλλ’ επά θα γενούνε κι άλλα πολλά πράγματα.
—Είντα άλλα; Δε φτάνουν αυτά που γενήκανε; δεν απομένει παρά να μάσε σκοτώσετε, είπεν ο Μουσταφάς με φωνήν υπόκωφον, ως εάν ομίλει ο βρασμός της ψυχής του.
Έπειτα στυλώσας εις τον Παπαδογιάννη βλέμμα θρασύ, εις το οποίον εκιτρίνιζε θανάσιμον μίσος, επρόσθεσεν εντόνως:
—Μα δε σκοτώνουνται οι Τούρκοι εύκολα! Τ’ ακούς;
—Τώρα π’ άρχιζε και κόβγει κι η Ρωμέικη μαχαίρα, Μουσταφά, απήντησεν ο Παπαδογιάννης υψώσας και αυτός την φωνήν και κτυπήσας την βαρείαν παλάμην επί της λαβής της μαχαίρας, όλα ν’ εύκολα. Επέρασαν εκείνα που κάτεχες. Μα δε σάσε σκοτώνομε, γιατί και δέκα θανάτους να σάσε δώσομε δε θα σάσε πλερώσομε για τα όσα έχετε καμωμένα.
Τώρα δε το μειδίαμα του Παπαδογιάννη είχε σβεσθεί, το πρόσωπόν του είχε συννεφωθεί και οι οφθαλμοί του εξέπεμπον την στυγνήν λάμψιν της οργής και του μίσους.
—Δε σάσε σκοτώνομε, εξηκολούθησε. Δεν είναι ανάγκη˙ θα σκοτωθείτε μοναχοί σας απού τη σκάση σας.
Οι άλλοι Τούρκοι πού ήσαν εις το καφενείον είχαν εκμανεί˙ ολίγοι μόνον, οι δειλότεροι, ήθελαν να πάρουν το πράγμα εις το αστείον. Αυτοί δε, αλλά και ο φόβος των πολυάριθμων Χριστιανών οίτινες ευρίσκοντο απ’ έξω, συνεκράτουν τους εξωργισμένους. Και ο Παπαδογιάννης όμως είχε διαρκώς το χέρι εις την λαβήν της πιστόλας και μόνος του ήτο ικανός να εμπνέυσει φόβον, διότι ήτο γνωστή η αφοβία και η τόλμη του.
—Η Κρήτη, αγαδάκια μου, θα γενεί Ελλάδα! είπε μετ’ ολίγον και το προκλητικόν του μειδίαμα ανεφάνη.
Τότε ο Φεζομουσταφάς ηγέρθη δια μιας και με στεναγμόν ανθρώπου πνιγομένου είπεν:
—Αλλάχ! Αλλάχ! και δεν βαστώ μπλιο να τον ακούω!
Και ώρμησεν έξω.
Αλλ’ο Παπαδογιάννης τον ηκολούθησε και όταν έφθασε προ του τζαμιού, του είπε:
—Θυμάσαι, Μουσταφά, είντα σου ’πα στα 77, οντέν εμαλώσαμε για το σώχωρο;... Σου ’πα πως θα παίξω καμπάνα στη γειτονιά σου. Το λοιπός ετοιμάσου να την ακούσεις. Η γιώρα έφταξε.
Ο πατέρας του Παπαδογιάννη ήτο παπάς, ο δε «μπαμπάς» του Φεζομουσταφά ένας από τους σκληροτέρους γιανιτσάρους, ο οποίος, εκτός άλλων Χριστιανών, είχε φονεύσει προ του 21 και δύο αδελφούς του παπά και θείους του Παπαδογιάννη. Έπειτα δε εμαχαίρωσε και αυτόν τον παπάν.
Ο Μεχμέτ Αλής της Αιγύπτου, ο οποίος είχε τότε υπό την κυριαρχίαν του την Κρήτην, περιώρισεν ολίγον τους Τούρκους και έδωκε κάποιαν άνεσιν εις του Χριστιανούς˙ ούτοι δε επωφελήθησαν την ενθάρρυνσιν εκείνην πρωτίστως δια ν’ αναστυλώσουν τους κώδωνας εις τους ναούς των, οι οποίοι είχαν καθαιρεθεί άμα οι Τούρκοι κατέλαβαν την Κρήτην και αντικατεστάθησαν με ξύλινα σήμαντρα. Τότε ο πατέρας του Παπαδογιάννη εφρόντισε να προμηθευθεί δια την εκκλησίαν του σιδερένιον σήμαντρον, έως ου αγορασθεί καμπάνα. Αλλ’ένα δειλινόν ενώ εκάλει δι’αυτού εις τον εσπερινόν τους ενορίτας του, διέβαινεν ο Φέζος και του εφώναξεν:
—Είντα το κτυπάς, μωρέ τραγόπαπα, αυτό-να το σιδερικό;
—Έχομε την άδεια του Μουσταφά πασά και του ζαμπίτη, απήντησεν ο παπάς.
—Μα τη δική μου την άδεια, μωρέ, δεν την επήρες.
Και με τους τελευταίους λόγους ώρμησε κατά του παπά και τον εμαχαίρωσε και ο παπάς εκινδύνευσε ν’ αποθάνει.
Ο γυιος του ο Παπαδογιάννης τα εγνώριζεν όλα αυτά και εμίσει όλους τους Τούρκους, ως τους μισούμεν όλοι, αλλά ιδιαιτέραν έπνεεν εκδίκησιν κατά του υιού του γιανιτσάρου. Και όταν το 1857 ηγοράσθη το πρώτον καμπάνα και εκρεμάσθη εις τον Άγιον Γεώργιον, ο Παπαδογιάννης, έφηβος τότε, έχυσε δάκρυα χαράς μετά των άλλων Χριστιανών του χωριού. Εις τους χαρμοσύνους ήχους του κώδωνος εκείνου ήκουσε την αγαλλίασιν και την εκδίκησιν των αποθανόντων εις την δουλείαν και τας μεγάλας ελπίδας των επιζώντων.
Εις την οικογένειάν του υπήρχε παράδοσις ότι οι πρόγονοι του Μουσταφά ήσαν συγγενείς των Χριστιανοί, εξομώσαντες προ εκατόν πενήντα ετών. Δια τούτο τα κτήματά των παντού σχεδόν εγειτόνευαν και αφ’ ότου ανέλαβε την διεύθυνσιν της πατρικής του περιουσίας ο Γιάννης συχνά διεπληκτίζετο με τον Φεζομουσταφάν. Αλλά τότε οι Τούρκοι ήσαν ισχυροί, αστυνομία δε και δικαστήρια έδιδαν πάντοτε άδικον εις τον Παπαδογιάννην, όστις εκάστοτε εφυλακίζετο. Αι αδικίαι αύται εξηγρίωναν επί μάλλον το μίσος του, το οποίον δεν ηδυνήθη να ικανοποιηθεί κατά τας επακολουθησάσας δύο επαναστάσεις. Ολίγον προ της τελευταίας συνεπλάκησαν μίαν ημέραν εις το νερόν, φιλονεικούντες ποίος πρώτος ν’ αρδεύσει το περιβόλι του. Ο Παπαδογιάννης κατώρθωσε να καταβάλει τον Μουσταφάν και, αφού του έδωκε της χρονιάς του, του είπε:
—Μπουρμά! Επεράσαν κείνα πού κάτεχες. Επέρασ’ ο καιρός που μαχαίρωνε ο κύρης σου ο πισσοκόκκαλος για το σημαντήρι. Εδώ κτυπά καμπάνα και γλήγορα θα την ακούσεις και στ’ αυτί σου κοντά!
Ο Παπαδογιάννης είχε προ πολλού σχέδιον, δια την πραγματοποίησιν του οποίου εθεώρησε κατάλληλον την περίστασιν μετά την επανάστασιν του 78, ότε τα προνόμια της Χαλέπας και η διοίκησις του Φωτιάδου έδωκαν κάποιαν ελευθερίαν και δικαιοσύνην εις τους Χριστιανούς της Κρήτης. Και μίαν Κυριακήν, μετά το πέρας της λειτουργίας, είπε προς τους συνηγμένους εις την αυλήν του ναού Χριστιανούς:
—Ακούσετε να σάσε πω, χωριανοί. Εις το Λιοντάρι, στην τούρκικη γειτονιά, κολλητά στο σπίτι του Φεζομουσταφά, είναι μια παλιά εκκλησά.
—Είναι Παναγία, είπεν ο ιερεύς.
—Ναι, Παναγία. Αλλά οι Τούρκοι τον καιρό της γιανιτσαριάς την επήρανε και την εκάμανε στάβλο κι εβγάλανε τα μάτια των αγίων που ’ναι σγουραφισμένοι στσοι τοίχους. Είναι ντροπή μας να την αφήσομε σ’ αυτό το χάλι. Το λοιπός εγώ λέω να πάμε να την επάρομε με το ζόρε.
—Καλά λες, εφώναξαν πολλοί. Να πάμ’ εδά ευθύς!
—Ας πάει ο καθένας να πάρει το τουφέκι του και την τσάπα του και νάρθει˙ πρέπει πρώτα να ρίξομε το σπίτι που ’ναι κτισμένο από πάνω.
Όλοι εκινήθησαν δια να συμμορφωθούν προς την γνώμην του Παπαδογιάννη, αλλ’ ο παπάς και μερικοί γέροντες του ανεχαίτισαν. Δεν έπρεπε να μεταχειρισθούν βίαν. Δεν ήσαν γενίτσαροι αυτοί. Έπρεπε να αποζημιώσουν την χανούμισσαν εις την οποίαν ανήκε το σπίτι. Η πρότασις αυτή δεν ήρεσεν εις τους ζωηροτέρους, ο Παπαδογιάννης όμως την εδέχθη και είπεν:
—Όσα ζητήσει η Τούρκισσα εγώ τα δίδω.
Η Τούρκισσα όμως κατά συμβουλήν των ομοθρήσκων της, δεν εδέχθη να πωλήσει το σπίτι. Δια τούτο την επομένην Κυριακήν δεν εχρειάσθη δευτέρα αγόρευσις του Παπαδογιάννη. Μικρόν μετά την απόλυσιν της λειτουργίας, όλοι οι χωρικοί ένοπλοι διηυθύνθησαν προς την τουρκικήν συνοικίαν Λεοντάρι. Και ενώ οι μισοί κατέλαβαν τας διόδους δια να αποκρούσουν με τα όπλα πάσαν απόπειραν των Τούρκων προς αντίστασιν, οι άλλοι εκδιώξαντες την εγκάτοικον χανούμισσαν και απορρίψαντες τα έπιπλα και σκεύη, ήρχισαν να κατεδαφίζουν το σπίτι, έπειτα δε και τον βεβηλωμένον ναόν. Και μετά τινας ώρας δεν υπήρχε πέτρα επί πέτρας. Καθ’ όλον δε το διάστημα τούτο οι Τούρκοι δεν ετόλμησαν να ξεμυτίσουν.
Την επιούσαν ήρχισεν η ανοικοδόμησις και μετ’ ολίγον καιρόν μικρά λευκή εκκλησία είχεν υψωθεί δίπλα εις το σπίτι του Φεζομουσταφά, ο οποίος από την λύσσαν του είχε γηράσει κατά δέκα έτη.
Την ημέραν δε καθ’ην ο επίσκοπος ετέλεσε τα εγκαίνια έφθασε και η δι’ εξόδων του Παπαδογιάννη παραγγελθείσα καμπάνα και ο ήχος της ετάραξε την κατηφή σιγήν της τουρκικής συνοικίας.
Αλλ’ ο Παπαδογιάννης επεφύλαττεν εις τους χωριανούς και άλλην έκπληξιν. Εις το κωδωνοστάσιον υψώθη έξαφνα και εκυμάτισε χαρμοσύνως μία ελληνική σημαία. Και ο λαός την εχαιρέτισε με φρενιτιώδεις αλαλαγμούς, με δάκρυα ενθουσιασμού και πυροβολισμούς.
Επί τρεις ημέρας ο επίτροπος της νέας εκκλησίας Παπαδογιάννης δεν άφηκε την καμπάναν της Παναγίας να σιγήσει. Την δε τετάρτην ημέραν εκηδεύετο ο Φεζομουσταφάς. Κατά την γενικήν πεποίθησιν έσκασε από το κακό του.
ooO0Ooo
Referència:
Kondylakis, Ioannis.
«La campana».
(Η καμπάνα)
Traducció: Íñiguez Rodríguez, Enrique.
Lo Càntich. N.29. Al·literació, 2015
Octubre - Desembre, 2015
DL B.42943-2011
ISSN: 2014-3036 29>
EAN: 9772014303002 29>
Kondylakis, Ioannis.
«La campana».
(Η καμπάνα)
Traducció: Íñiguez Rodríguez, Enrique.
Lo Càntich. N.29. Al·literació, 2015
Octubre - Desembre, 2015
DL B.42943-2011
ISSN: 2014-3036 29>
EAN: 9772014303002 29>
0 [ Comentar aquesta entrada ]:
Publica un comentari a l'entrada